Geboren: 14-3-1955, Smallebrugge
-
Boeken, AV materiaal, artikelen, handschriften, brieven, muziek
- gedichten
-
Beeldmateriaal
- Biografie Fries
Leven en werk
Jelle Bangma is in Sneek geboren, hij groeide op in Smallebrugge (bij Woudsend). Aan de Pabo De Him in Sneek volgde hij de opleiding tot onderwijzer.
Daarna ging hij in militaire dienst, hij kwam bij de marine en gaf daar Engelse les aan matrozen. Na zijn diensttijd solliciteerde hij samen met zijn vrouw, die ook in het onderwijs werkte, naar een baan aan een lagere school op Curaçao. Daar hebben ze van 1981 tot 1985 gewerkt. Vanwege het tropenrooster dat daar gehanteerd werd, hadden zij ’s middags tijd voor andere zaken zoals toneel en het meewerken aan programma’s van Radio Curaçao. In 1985 werd Jelle benoemd als directeur van een basisschool in Gaastmeer en kwam het gezin Bangma weer terug naar Fryslân. Vanaf 1988 werkt Jelle Bangma als onderwijsbegeleider bij het taalcentrum Frysk Cedin en is hij redacteur van de door het centrum uitgegeven tijdschriften voor jongeren Switsj en Linkk.
Schrijver
Jelle Bangma schrijft al van jongs af aan, hij kwam daar voor het eerst mee voor het voetlicht toen de Lyrische Courant, die toen als bijlage van de Leeuwarder Courant verscheen, in 1980 een gedicht van hem plaatste. Dat stimuleerde hem om meer te publiceren, hij was zeer productief, gedichten van hem werden opgenomen in de Skriuwerskalinder en in de literaire tijdschriften Hjir en Trotwaer. Bovendien sloot hij zich aan bij een literair gezelschap, waar ook dichteres Tsjits Peanstra uit Raard bij zat. Die contacten stimuleerden hem extra. Het gezelschap bestond uit zes dichteressen en dichters, die elkaar opdrachten gaven en elkaars werk bespraken en beoordeelden. Twee keer hebben ze met elkaar een gedichtenbundel uitgegeven: Wy jouwe in rûntsje (1987) en De twadde sirkel (1993). Bangma debuteerde in 1988 met de bundel Wjukslach yn wifelljocht, de bundel bevat een selectie van zijn gedichten sinds 1980.
Bangma schrijft gedichten voor jeugd en voor volwassenen. Naast poëzie schrijft hij ook proza, in 1987 won hij een Rely Jorritsma-priis met een verhaal en in 1988 werd er een verhaal van hem opgenomen in de bundel met jeugdverhalen Skroei. Zijn eerste boek voor kinderen Kamera klear – aksje, kwam uit in 1988. Dat het boek er bij de jonge lezers goed in viel, blijkt wel uit het feit dat het twee keer bekroond werd met een prijs: in 1988 kreeg het de Afûk-jubileumprijs en in 1992 werd het bekroond met een prijs van de Berneboekesjuery. Het boek verscheen in 1995 in een Nederlandse vertaling onder de titel Actie met de video. In 1990 verschenen er twee kinderboeken van zijn hand: Smoarge smjirkerts en Snoes de poes. Voor het manuscript van Snoes de Poes had hij in 1988 een prijs gekregen in de kinderboekenprijsvraag van de KFFB (Kristlik Fryske Folks Biblioteek). Ook van het kinderboek Geintsje, dat in 1997 verscheen, kwam nog datzelfde jaar een Nederlandse vertaling uit onder de titel Een geintje. Samen met Riemkje Hoogland schreef hij het boek Ikke (1999) en met Bertus Klazinga het Grut lês- en dochboek foar bern – Dûbeltsjûk (1999). In 2006 verscheen het jongensboek Skoare by FC Top en hij won daarmee de Fryske berneboekesjuery 2008. Jelle Bangma haalt de onderwerpen voor zijn kinderboeken uit het heden en wil daarmee dicht bij de belevingswereld van kinderen komen te staan. Ook in poëzie voor kinderen doet hij dat: zijn in 2005 verschenen bundel SMS in fers, met gedichten voor jeugd van 10 tot 14 jaar, is qua onderwerpen en taalgebruik (sms-taal) toegesneden op die leeftijd.
Allerlei
Naast dichter en kinderboekenschrijver is Jelle Bangma ook bekend als schrijver van boeken over kaatsen. Het eerste ‘kaatsboek’ dat hij schreef ging over de legendarische kaatser Johannes Brandsma, de biografie Bretaalwei De Brand: hoe’t Johannes Brandsma de grinzen ferlei, kwam uit in 1992. Het jeugdboek Keatse foar de krânse verscheen in 1998 en de biografie over Hotze Schuil De Lange, keizer ûnder keatskeningen werd in 2006 gepresenteerd.
Verder werkte Jelle Bangma mee aan een aantal kaatsjubileumboeken en is hij vaste medewerker van het kaatstijdschrift Wis-In.
Bangma heeft zich ontwikkeld als een veelzijdig schrijver met brede interesse, naast proza en poëzie en het schrijven van boeken over kaatsen heeft hij ook verschillende lesmethoden geschreven. Voor de Afûk ontwikkelde hij een leermethode voor volwassenen Wolkom! Frysk foar net-frystaligen, en voor het Taalcentrum Fries van GCO Fryslân heeft hij, in samenwerking met illustratrice Babs Wijnstra, verschillende lesmethoden geschreven.
Bij het 25-jarig jubileum van It Skriuwersbûn schreef hij, samen met Wâtse Hiddema het herdenkingsboek Mar ik sil skriuwe… 25 jier It Skriuwersbûn.
Verder is hij actief op het gebied van toneel, voordrachten en cabaret, hij schrijft liedteksten voor de groep ‘Tinksels’, die hij zelf mee voor het voetlicht brengt.
Bij het ‘FeRstifal’, de jaarlijkse voordrachtswedstrijd voor leerlingen van de middelbare school, is Jelle Bangma ijverig als presentator en jurylid. Een bundeltje met gedichten, die ieder jaar voor het FeRstifal uitkomt, staan meestal ook bijdragen van zijn hand.
Lijst van belangrijkste werk:
Poëzie
1987: Wy jouwe in rûntsje (mei oaren)
1988: Wjukslach yn wifelljocht
1993: De twadde sirkel (mei oaren)
2002: Dûbeld tij
Jeugd- en kinderboeken
1989: Kamera klear… aksje
1990: Snoes de poes
1990: Smoarge smjirkerts (fersen)
1997: Geintsje
1998: Keatse foar de krânse
1998: Dûbeltsjûk (lês- en dochboek)
2000: Ikke (foarlês en dochboek foar beukers, mei Riemkje Hoogland)
2000: In prachtich bosk kokosnuten (oersetting fan Dennis Reader)
2002: De aventoeren fan Josje (stripferhalen mei tekeningen fan Luuk Klazinga)
2005: SMS in fers
2006: Skoare by FC Top
2013: Kampioenen fan FC TOP
Prijzen
1986: Rely Jorritsma-prijs voor het verhaal Unmacht
2015: Rely Jorritsmaprijs voor het verhaal Hûnen
Tresoar © 3-6-2008
Meer informatie over het literaire werk van Jelle Bangma op de Friese literatuursite van Jelle van der Meulen.